Wat heb je nodig bij het zoeken van zwerfstenen?
Wat heb je nodig als je stenen gaat zoeken? Dat hangt er van af. Langs een aardappelakker zie je soms hopen zwerfstenen liggen en ook op zandpaden op de hei liggen stenen soms voor het oprapen. Die pak je op. Is het een fraaie steen dan neem je die mee naar huis.
Ben je van plan je geluk in steengroeves of in rotsgebieden te beproeven, dan heb je gereedschap nodig. Een gewone bankhamer is minder geschikt. Een geologenhamer is een betere keuze, samen met een paar beitels. Een geologenhamer is niet goedkoop, maar is onmisbaar om brokken steen uit de rotswand los te maken. Een geologenhamer is aan één kant aangepunt. Daarmee wrik je stukken steen los. De brokstukken krijg je klein met het stompe eind van de hamer. Beitels zijn handig om een weerbarstig stuk steen los te werken of om die te splijten. Kies vooral een beitel met een manchet. Sla je per ongeluk naast de beitel op je hand, dan weet je meteen waarom een beitel met manchet een handige keuze was.
Zie ook: Determinatiegidsen voor zwerfstenen
Hiermee ga je zwerfstenen te lijf
Geologenhamers zijn vaak van Amerikaans origine. Ze zijn verhoudingsgewijs duur, maar gaan bijzonder lang mee. Bij zwerfstenen zijn ze minder geschikt. Een gewone bankhamer is dan beter. In steengroeves kun je niet zonder een geologenhamer.
Gewone bankhamers liggen in vrijwel ieder huisgezin in de gereedschapsbak. Voor de zwerfsteenliefhebber is dit het beste gereedschap: betrekkelijk licht, makkelijk hanteerbaar en vanwege de geringe prijs niet moeilijk te vervangen.
Beitels heb je in alle soorten en maten. Ze zijn handig om uit de vaste rots steenbrokken los te wrikken. Bij zwerfstenen begin je er eigenlijk niks mee. Bovenstaande beitel bezit een rubberen manchet om misslagen op te vangen.
Welke hamer kies je voor zwerfstenen?
Voor het zwaardere werk kan een moker of zelfs een voorhamer heel goede diensten bewijzen. Een iets langere steel verhoogt de slagkracht aanmerkelijk.
Bij het zoeken van zwerfstenen is een hamer onmisbaar. Bijvoorbeeld om een steen door te slaan, waardoor je een vers breukvlak krijgt. Een gewone bankhamer van een paar euro is daarvoor heel geschikt. Sla alleen met de stompe kant van de hamer en niet met de wigvormige pen. Met die laatste richt je alleen maar schade aan. Je kunt ook voor een kleine moker kiezen, die heeft iets meer massa. Vooral bij grotere stenen is dat handig. Verder is een kleine hamer, één van ca. 200 gram handig voor erbij. Daarmee sla je (zwerf)steenbrokken beter op formaat. Met een kleine hamer sla je namelijk veel gerichter.
Welke hamer je ook kiest, sla zo mogelijk altijd met de steen in de hand (wel met een werk- of tuinhandschoen). Leg je de steen op de grond, op een andere steen of op een stuk rots dan kun je minder gericht slaan en verbrijzel je meer dan goed is.
Met een loep zie je meer aan zwerfstenen
Een loep is bij het stenenzoeken eveneens onmisbaar. Kies geen steelloep. Ook een loep van plastic met een lampje erin is minder geschikt. Vaak zijn het ondingen die sterk vertekenen en nodeloos groot ook. Een zogenoemde inslagloep is het beste. Eén die 8x tot 10x vergroot. Daar kun je fossielen uitstekend mee bekijken en ook goed zien welke mineralen in de steen aanwezig zijn.
Loeps en vergrootglazen zijn er in alle soorten en maten. Bovenstaande typen zijn voor de zwerfsteenliefhebber ongeschikt. Het rechter vergrootglas vergroot slechts 3 tot 4 maal en vertekent behoorlijk. Beide andere loeps hebben een ingebouwde verlichting. Je kunt er mineralen en stenen mee bekijken, maar de plastic lens is kwetsbaar en vertekent.
Een inslagloep behoort tot de standaarduitrusting van de stenenliefhebber. Ze zijn klein, bezitten gecorrigeerde lenzen van glas, zijn stevig en zijn makkelijk aan een touwtje om de nek te hangen. Kies altijd één met een 8-voudige of 10-voudige vergroting.
Zwerfstenen bekijken kan nog beter met een stereomicroscoop of binoculair
Het kijken door een loep is na een tijdje vermoeiend voor je ogen omdat je voortdurend met één oog zit te kijken. Om je aan te wennen om bij het kijken beide ogen open te houden, lukt niet iedereen. Bovendien zie je met een loep een tweedimensionaal beeld.
Wil je stenen van dichtbij beter zien en meer speciaal de mineralen beter bekijken, dan is een binoculair of stereomicroscoop ideaal. Je kunt er behoorlijk sterk mee vergroten, hoewel ook hier de instelling 10x het beste bevalt. Omdat je nu met beide ogen naar het object kijkt, zie je een driedimensionaal beeld. Dit geeft meer informatie en is zeker minder vermoeiend dan het turen door een loep.
Binoculairs ofwel stereomicroscopen heb je in talloze uitvoeringen. De keuze is vaak een kwestie van budget en 'look en feel'. Naast schakelmicroscopen waarbij je door aan een knop te draaien telkens een nieuwe set objectieven in het zichtbeeld kunt draaien, bestaan er ook talloze zoommicroscopen. Die werken een stuk makkelijker.
Bij het bestuderen van stenen en fossielen is de beschikbare werkhoogte van belang. Een wat grotere steen krijg je niet goed in beeld onder een microscoop zoals hierboven afgebeeld. Zwerfstenen bekijk je daarom beter met een binoculair zoals links afgebeeld. Deze microscoop bezit bovendien nog een derde tubus, waar je met een adapter een digitale camera op kunt bevestigen om van het object foto's te maken.
Oeps! Bijna vergeten
Zoek je in een steengroeve dan is het zeker verstandig om een veiligheidshelm mee te nemen en een veiligheidsbril voor bescherming van de ogen. Vooral bij het hakken in rotswanden is de kans groot dat je steensplinters in je ogen krijgt. Ervaring leert dat zoiets bar vervelend is, met grote kans op blijvende schade. Voor brildragers met glazen van glas is een veiligheidsbril een must. Overigens kom je zonder veiligheidshelm vrijwel nergens meer een groeve in.
Om vondsten in te pakken en vindplaatsen te noteren neem je een stevige tas of rugzak mee met krantenpapier, beschrijfbare plastic zakjes en een watervaste viltstift. Als je stenen of fossielen niet inpakt dan beschadigen ze elkaar binnen de kortste keren. En het onthouden van vindplaatsen? Dat houdt niet over als je op vakantie of op excursie bent en je bezoekt meerdere vindplaatsen. Kleding en schoeisel is naar eigen inzicht. De een zweert bij laarzen, de ander kiest voor stevige schoenen. Dat geldt ook voor de rest van de outfit.
Zwerfsteenboeken en determinatiegidsen
Stenen zoeken is een boeiende bezigheid. Als je er eenmaal mee bezig bent, komen de vragen vanzelf. Wat voor steen heb ik gevonden en waar komt die vandaan? Op het internet kun je heel veel vinden. Veel doorgewinterde verzamelaars hebben een website. Ook musea met geologische verzamelingen bezitten en onderhouden vaak een website.
Naast informatie op het internet kun je niet om stenenboeken heen. Als je een serie meegenomen grind- of noordelijke zwerfstenen op tafel hebt liggen, dan gaat het vergelijken en determineren met behulp van een stenengids veel makkelijker.
Bestaan er stenengidsen? In de boekhandel zijn als natuurgids ook stenengidsen te koop. Jammer is dat deze meestal geen zwerfstenen behandelen. De gidsen zijn voor een internationaal publiek geschreven. In deze gidsen is meestal een deel van de inhoud gereserveerd voor mineralen en kristallen. Daarna komen gesteenten aan bod. De afgebeelde gesteenten zijn handstukken die in de vaste rots zijn verzameld en uit allerlei landen in Europa komen. Zwerfstenen zul je er niet in aantreffen.
Een nieuwe serie foto-determinatiegidsen voor zwerfstenen
Het ontbreken van zwerfsteengidsen met goede fotoafbeeldingen in het Nederlands was aanleiding om hierin te voorzien. Van alle in Nederlandse bodem voorkomende steengroepen zullen in de komende tijd handige foto-determinatiegidsen verschijnen. De gidsen zijn bedoeld voor de (beginnende) stenenverzamelaar en natuurliefhebbers in het algemeen. De gidsen zijn gebruiksvriendelijk, met informatie die vergezeld gaat door talloze stenenfoto's. De afgebeelde steensoorten zijn overzichtelijk ingedeeld.
In deze serie zijn reeds verschenen:
- Zuidelijke zwerfstenen, deel 1 en deel 2
- Noordelijke zwerfstenen, deel 3
- Stenen zoeken op de Hondsrug, deel 4
Deze determinatiegisen zijn te bestellen op: m.braaksma07@gmail.com
Zuidelijke zwerfstenen deel 1 en 2 kosten respectievelijk euro 10,00 en 12,00. Bestelt u beide deeltjes dan betaalt u slechts euro 20,00.
Noordelijke zwerfstenen kost euro 15,00.
Stenen zoeken op de Hondsrug kost euro 20,00
Neemt u alle vier gidsen dan betaalt u slechts euro 50,00
De boekjes worden franco thuis bezorgd (in Nederland).