Zwerfsteenverhalen
Hunebedden, grote zwerfkeien als straatmeubilair, losse stenen in tuinen, het is een gewoon beeld in Drenthe. Grote zwerfkeien vind je ook in andere streken in Noord-Nederland. We staan er niet bij stil, maar deze keien staan symbool voor een tijd, heel lang geleden, dat het klimaat bar en boos was met in ons land gletsjerijs uit Scandinavië. IJstijden hebben ons landschap gevormd en structuur gegeven en lieten als bewijs enorme hoeveelheden zwerfkeien achter.
De zuidelijke Veluwezoom bij de Posbank vormt een reliëfrijk stuwwallenlandschap. Het ontstond in de Saale-ijstijd. In de laatse Weichsel-ijstijd kreeg het landschap daar extra reliëf door de vorming van diepe erosiedalen, die droogdalen genoemd worden.
Het landijs in de voorlaatste Saalel-ijstijd reikte tot Midden-Nederland. Aan de voorrand van het landijs ontwikkelden zich ijstongen en lobben van ijs. Deze hebben het het landschap ingrijpend veranderd.
Verhalen achter zwerfstenen
Zwerfstenen vertellen boeiende verhalen. Deze hebben te maken met herkomst, transport, ontstaanswijze. Ook kunnen zwerfstenen ons veel vertellen over het verschuiven van aardkorstplaten, gebergtevorming en de vorming van gesteenten. Veel van deze processen vinden plaats op diepten in de aardkorst die voor ons onbereikbaar zijn. Ook het tempo waarin deze plaats vinden gaat zo langzaam dat wij ze niet opmerken. Gebeurtenissen als aardbevingen en vulkaanuitbarstingen doen dit echter wel. Soms verlopen deze zo dramatisch dat ze dagenlang het nieuws bepalen. Bijzonder is dat zwerfstenen prachtige illustraties zijn om processen en gebeurtenissen als deze te verduidelijken.
De Dolomieten in Noord-Italië worden door veel mensen gezien als het mooiste gebergte van Europa. Het indrukwekkende kalkgebergte maakt deel uit van de Alpen.
Op een vroege ochtend in 1755 schudde de aarde onder Lissabon. Op de aardbeving volgde een vloedgolf. En na de vloedgolf brak er brand uit die uitmondde in een vuurstorm. Tienduizenden mannen, vrouwen en kinderen kwamen om het leven.
Minstens zo interessant zijn zwerfstenen in historisch opzicht. Wat deed men er in de prehistorie mee, wat maakte men ervan? Welke rol speelden stenen in het volksgeloof? Welke mythen en verhalen kleven er aan stenen?
Het is nog niet zo lang geleden dat honderden boeren- en veenarbeiders in Drenthe een boterham verdienden aan het opgraven en fijnkloppen van zwerfkeien. Waar vond men deze stenen en waarvoor dienden ze? Niet onbelangrijk is de huidige functie van zwerfstenen. Ze spelen nog steeds een belangrijke rol in onze zeeweringen. Kortom, zwerfstenen vertellen een boeiend verhaal. De taal waarin deze geschreven zijn worden in onderstaande verhalen verteld.
Rode Oostzee-porfier, ignimbrietisch type - Ellertshaar (Dr.)
Ignimbrieten zien er uit als stollingsgesteenten. In feite zijn het sedimenten. Ignimbrieten ontstaan bij zeer explosieve vulkaanuitbarstingen door versintering van het gloeiendhete uit gloedwolken (pyroklastische stromen) afgezette materiaal.
Vlammen-pegmatiet - Zwerfsteen van Haddorf (Dld.)
Tijdens gebergtevormingen raken gesteenten in de aardkorst onder hoge druk gedeformeerd. Uit pegmatiet ontstond zo deze mylonietgneis. Het gesteente wordt door de oranjerode 'vlamstruktuur van de uitgewalste kaliveldspaten 'vlammenpegmatiet' genoemd.
Kataklasiet - Zwerfsteen van Nijbeets (Fr.)
Op plaatsen in de aardkorst waar gesteenten langs elkaar bewegen worden deze langs breukzones verbrijzeld en tot gesteentemeel vermalen. Door verkitting en gedeeltelijke rekristallisatie ontstaat hieruit kataklasiet.