Het is stil op de velden bij Mukran. Geen mens te zien. Indrukwekkend, voor sommigen bizar en tegelijk geheimzinnig is het landschap daar. Mist, doodse stilte en het knisperen van stenen onder je voeten, met om je heen de vage gedaantes van grote en kleine, grillig gevormde jeneverbessen. Door je jas heen voel de huiver van de oude Drenten voor witte wiev’n.

In het oude Drenthe zette geen boer in de avondschemering een voet op de heide.  Als het afkoelde ontstonden mistflarden die langzaam tussen de grillige jeneverbessen bewogen. Alsof het geestverschijningen waren. Hoewel ze niet persé kwaad in de zin hadden, moesten Drenten niets hebben van witte wiev'n.

Mukran is een plaats op het Duitse eiland Rügen, opzij van Sassnitz. Als plaats stelt het niet veel voor. Mukran is in feite de haven van Sassnitz waar de bootveren aankomen en vertrekken naar bestemmingen in het Oostzeegebied verderop. Het aanpalende Sassnitz is een stuk interessanter, mondainer ook.

Het heuvelig beboste landschap van Jasmund vormt met zijn smalle landengtes een soort schiereiland van het Duitse eiland Rügen. Op de voorgrond het mondiane Sassnitz met links daarvan de haven van Mukran. De ondergrond van Jasmund bestaat enorme uit over elkaar heen geschoven schubben wit krijtgesteente. Deze zijn in de laatste ijstijd door het Scandinavische landijs uit de voorliggende Oostzeebodem opgedrukt, verplaatst en als dakpannen over elkaar heen geschoven. 

Geen wonder dat je op zo’n vroege mistige ochtend geen mens tegenkomt. Wat moet je daar ook op die eindeloze vuursteenvelden. Vuursteenvelden? Ja, die zijn het visitekaartje van Mukran. Ze lokken talloze toeristen. Miljoenen en nog eens miljoenen grijze vuurstenen liggen er mannetje aan mannetje. Met hier en daar voor de afwisseling een kleuriger steen van Zweedse of Finse graniet, gneis of porfier. Die zijn in de laatste ijstijd door het Scandinavische gletsjerijs achtergelaten.

Vuursteenvelden

De vuursteenvelden van Mukran zijn vooral bij toeristen in trek door hun bijzondere sfeer, maar ze zijn minstens even bekend door wat je er kunt vinden. Op bijna alle dagen zie je mensen die zo nu en dan bukken om iets op te rapen. Tussen en ook in de afgerolde grijze vuurstenen zijn fossielen te vinden. Hoewel ze veel geraapt worden, zijn fossiele zeeëgels niet moeilijk te vinden, en als je geluk hebt scoor je ook een mooie bruine belemniet. Toch zijn die niet het doel van de meesten, zij gaan voor vuurstenen met een gat er in. Het verhaal wil dat die geluk en voorspoed brengen.

Dat bij Mukran op Rügen zoveel vuurstenen liggen, komt door de branding van de Oostzee. Na de laatste ijstijd steeg de zeespiegel door het smeltende ijs. De branding tastte de witte krijtrotsen aan die toen de kust vormden. In het krijtgesteente zaten vuurstenen in lagen boven elkaar. Miljoenen werden losgespoeld, gebroken en door de branding afgerold en…ook nog eens op grootte gesorteerd.

Aan de noordoostkust van Jasmund Op Rügen rijzen krijtkliffen tientallen meters steil omhoog. Bij het uitzichtpunt Königstuhl sta je op 118 meter boven de zeespiegel. Op de stranden wemelt het van uit de krijtkalk afkomstige vuurstenen. Hier zijn in het voorjaar mooie fossielen te vinden.

De vuursteenvelden bij Mukran waren ooit steenstranden. Dat ze nu hoog en droog boven de zeespiegel liggen komt doordat Rügen na de laatste ijstijd bevrijd werd van het enorme gewicht van het gletsjerijs. Het eiland steeg heel langzaam omhoog, centimeter voor centimeter. Dat je op de vuursteenvelden fossielen kunt vinden en ook Hühnergötter, want zo heten vuurstenen met een gat er in, is nog daar aan toe, maar hoe jeneverbessen een bestaan vinden in een bodem die louter uit rolstenen bestaat, mag gerust een wonder heten. Taaie jongens, mompel je in het voorbijgaan.

Op de Feuersteinfelder van Mukran liggen miljoenen door de branding afgerolde vuurstenen. Verspreid daartussen komen noordelijke zwerfstenen van graniet, gneis en zandsteen voor. Hier kun je naar hartenlust fossielen en ook Hühnergötter zoeken.

Vuursteen-zeeëgels van de vuursteenvelden van Mukran

Wat is een Hühnergott?

Een Hühnergott is een vuursteen met een gat erin, mits deze op natuurlijke wijze is ontstaan. Een ‘echte’ bezit een gat die enkele millimeters tot een paar centimeter groot kan zijn. Vuurstenen met gaten worden veel gezocht, vooral door toeristen en badgasten op de steenstranden langs de Duitse Oostzeekust. Men rijgt ze aan touwtjes en hangt die vervolgens op aan een muur of deur in huis. Vroeger hing men Hünergötter op aan de staldeuren. Zo beschermden ze kippen en ander vee tegen ziekte en andere ongemakken, dacht men.

Op de steenstranden in Noord-Duitseland en Denemarken kun je Hühnergötter vinden in alle soorten en maten.

Overal waar je vuurstenen in en op de bodem vindt, kun je ook Hünergötter verwachten. Het geloof erin bestaat al vele eeuwen. Voor Hühnergott bestaat geen Nederlandse naam. In het Engels wel. Daar noemen ze die gatenstenen hagstones ofwel heksenstenen. Ook in Engeland geloven ze in de kracht en de energie van deze stenen. Elders in Europa speelden stenen met gaten in het verleden eveneens een belangrijke rol. In Zwitserland en in Frankrijk hing men ze op een goed zichtbare plek op in koeien- en paardenstallen. Zo zouden ze boze blikken van heksen en kwade geesten afweren. Een ook oude kruidenvrouwtjes kon je beter niet in de buurt hebben, omdat die verdacht werden heksen te zijn.

Oude kruidenvrouwtjes werden vroeger vaak voor heksen gehouden. Door hun leeftijd hadden zij veel  ervaring en kennis van bepaalde kruiden. Hoewel bewondering, omdat ze verwondingen en ook ziekten konden genezen, waren de meeste mensen bang voor de oude kruidenkollen. Op valse beschuldigingen werden velen van hen beschuldigd van toverij en hekserij en vervolgens tot de brandstapel veroordeeld. Een bekende heksenproef in Duitsland was onderdompeling in water. Indien een van hekserij verdachte vrouw niet bekende, werd zij onderworpen aan de waterproef. Dat was eigenlijk een doodstraf.  Nadat de duimen of de handen kruislings aan de grote tenen waren vastgebonden, werd de beschuldigde ruggelings in het water neergelaten. Indien deze kopje onder ging en dus verdronk, werd de beschuldigde als onschuldig beschouwd. Bleef zij drijven dan werd ze schuldig bevonden en verbrand. 

De herkomst van het woord Hühnergott is niet goed bekend. In de jaren zestig van de vorige eeuw verscheen van een Russisch boek een Duitse vertaling over Hühnergötter. Hierin staat dat Krim-tartaren geloofden dat een steen met een rond gat, die langs de kust gevonden was, aan een draad opgehangen moest worden om kippen meer eieren te laten leggen. Vandaar ook de naam Hühnergott. Later verbrede het geloof zich waardoor men dacht dat Hühnergötter ook voor mensen en vee in het algemeen heilzaam waren, ziekten zouden afweren en geluk zouden brengen.

Hühnergötter zoals je die op tientallen plaatsen op de steenstranden langs de Duitse en Deense Oostzeekust kunt vinden

Hühnergötter worden tegenwoordig door menigeen gekoesterd vanwege de vermeende afweer tegen kwade geesten en vooral hun geneeskrachtige werking. In huis opgehangen dienen ze als een soort panacee tegen epilepsie, angsten, vergif, bloedingen, nierkwalen en nog zo wat lichamelijk ongerief. Daarnaast heet het dat Hühnergötter een levensverlengende werking hebben. Omdat er weinig mensen zijn die tegen dit laatste bezwaar hebben, worden ze ook in Drenthe steeds meer gezocht. In de keientuin bij het Hunebedcentrum in Borger zijn op de zwerfsteenhopen inmiddels al vele Hühnergötter gevonden. Uiteraard zijn de vinders er blij mee. Verbazing en geluk straalt van hun gezichten af als ze horen wat ze in handen hebben en wat die stenen doen.  

Op de grote zwerfsteenhopen bij het Hunebedcentrum in Borger kun je ook Hühnergötter vinden