Het merendeel van de zandsteen-zwerfstenen in Noord-Nederland is van Precambrische ouderdom. De Jotnische zandstenen daaronder zijn door hun kenmerken nog betrekkelijk makkelijk van de overige zandstenen te onderscheiden. Van een deel van deze Precambrische zandstenen is, behalve de kleur en structuur, niet meer te zeggen dan dat deze van Scandinavische oorsprong zijn. Het herkomstgebied is niet bekend.

Voorbeelden van zwerfstenen van gelaagde zandsteen

Gelaagde grijze zandsteen - Zwerfsteen van Gammel Pol, Als (Dk.)

Zandsteen met scheve gelaagdheid

Zandstenen met scheve gelaagdheid komen onder noordelijke zwerfstenen regelmatig voor. Het beeld is dat pakketjes gelaagd zand elkaar discordant, onder een schuine hoek, begrenzen. 

Scheve gelaagdheid in zandstenen duidt op stromend water dat enige malen van richting veranderd is. Dit komt vaak voor in vlechtende rivieren waarin de stroom vaak over een groot aantal geultjes verdeeld is. Geultjes worden opgevuld of snijden elkaar door erosie aan, omdat het aangevoerde zand vanuit een andere richting op eerder afgezet zand wordt afgezet.  Vandaar de vaak scherpe overgangen. 

Zandsteen met scheve gelaagdheid ontstaat ook door het migreren van zandribbels. Dit gebeurt in (snel)stromende (smeltwater)rivieren, in estuaria, waar eb- en vloedstromen in korte tijd veel water en sediment verplaatsen. Ook komt het voor de kust voor door verandering van stroomrichting.

Voorbeelden van zwerfstenen met scheve gelaagdheid

Grove zandsteen met scheve gelaagdheid - Zwerfsteen van Borger (Dr.)

Grauwacke

Grauwacke is bij zwerfsteenverzamelaars een grotendeels onbekende zandsteensoort. Het is een 'vuile' zandsteen die zijn naam eer aan doet. Grauwacke-zwerfstenen zijn onaantrekkelijk grijs, onregelmatig grofkorrelig met kleine steentjes. De grootte van de zandkorrels in grauwacke loopt uiteen van 0,06 tot 2 mm. Eventueel aanwezige steentjes bereiken afmetingen tot iets meer dan 1cm.

Het kleigehalte in grauwacke is vrij hoog. Het vormt ook het voornaamste bindmiddel van deze zandsteen, die overigens vrij hard kan zijn. Het 'vuile' van grauwacke-zandsteen komt door de aanwezigheid van veldspaat, biotiet, muscoviet, chloriet, hoornblende, e.d. De zandkorrels zijn slecht gesorteerd en doorgaans weinig afgerond. Van gelaagdheid is in zwerfstenen geen sprake. 

Grauwackes ontstaan op de bodem van diepere zeeën en oceanen. Het zijn turbidieten.  Het zandig/kleiïge materiaal wordt afgezet door troebelingsstromen. Dit is het onderzees uitstromen van deeltjes in suspensie. Bij aardbevingen of gewoon door zwaartekracht  kunnen grote hoeveelheden sediment langs continentale hellingen afglijden naar grotere zeediepten. Dit veroorzaakt een soort onderwater-lawine - een troebelingsstroom. Het afgegleden materiaal kan grote grote afstanden afleggen, voordat het tot rust komt. Afzettingen van turbidiet bezitten een karakteristieke gradatie. 

Zwerfstenen van grauwacke-zandsteen komen onder noordelijke zwerfstenen ongelijk verdeeld voor. In Oost-Drenthe ontbreken ze, in West-Drenthe en in Friesland komen ze wel voor, zij het zeldzaam. Vrij algemeen zijn ze te vinden in het Duitse Emsland. Hun aanwezigheid daar houdt verband met de herkomst van een deel van de overige zwerfstenen. Grauwackes komen net als de vrij talrijke 'Noorse syenieten' uit Zuidoost-Noorwegen.

Grauwacke - Zwerfsteen van Werpeloh (Dld.)

Terug