Lemland-graniet
Lemland-graniet is een opvallende porfierische graniet met 2 tot 5 cm grote tabletten van kaliveldspaat. De veldspaten zijn dikwijls enigszins parallel aan elkaar gerangschikt. De ruimte tussen deze eersteling-kristallen wordt opgevuld door een grofkorrelig mengsel van kwarts, veldspaat en biotiet. De kleur van de veldspaat-eerstelingen varieert van (licht)bruin tot licht vleeskleurig rood. Deze graniet komt verspreid voor op een groot aantal eilanden voor de kust in het zuidwesten van het hoofdeiland van Aland.
Lemland-graniet doet op het eerste gezicht aan rapakivigraniet denken. Kleur, korreling en samenstellende mineralen komen we ook tegen in rapakivigranieten. Toch is het geen rapakivi-graniet. Samen met Ava- en Mosshaga-graniet vormt Lemland-graniet kleine zelfstandige massieven te midden van het veel oudere Svecofennidische grondgebergte en het rapakivi-massief van de Aland-archipel.
Van Lemland-graniet zijn talrijke varianten bekend, zowel klein- als grootkorrelig.Zelfs aplietische en pegmatietische typen zijn als zwerfsteen gevonden. Opvallend en tegelijk merkwaardig is dat roodbruine plagioklaas, die een typisch kenmerk van deze graniet is, onder zwerfstenen in het Hondsruggebied nauwelijks voorkomt. De plagioklaas is hier meest wit-achtig. In het herkomst-gebied zijn deze verschillen ook vastgesteld.
Lemland-graniet is als zwerfsteen niet erg algemeen.
Lemland-graniet - Zwerfsteen van Haren (Gr.)
In zwerfstenen van Lemland-graniet in het Hondsruggebied komt nauwelijks roodbruine plagioklaas voor. Dit is merkwaardig, omdat bij beschrijvingen en afbeeldingen van deze opvallende graniet dit diep roodbruine veldspaatmineraal als karakteristiek wordt aangegeven. In de Hondsrug-zwerfstenen kleurt de plagioklaas wit tot geelwit. In de zwerfsteen op de foto is plagioklaas niet of nauwelijks zichtbaar. De kei is afkomstig uit onverweerde, kalkhoudende keileem. Plagioklaas is wel degelijk aanwezig, maar kleurt niet wit.
Lemland-graniet - Zwerfsteen van het Hoge Veld, Norg (Dr.)
De buitenzijde van de zwerfsteen is verweerd, waardoor de kleuren verbleekt zijn. Plagioklaas is aan het oppervlak door verwering nagenoeg geheel opgelost.
Lemland-graniet - Zwerfsteen van Eeserveen (Dr.)
Ook deze zwerfsteen is door verwering bleker van kleur geworden.
Lemland-graniet - Zwerfsteen van Emmerschans (Dr.)
Voor zover bekend is dit de eerste zwerfsteen van Lemland-graniet die in ons land bekend werd. De steen werd door wijlen W.Tj.Hellinga als Lemland-graniet herkend.
Lemland-graniet - Zwerfsteen van Ellertshaar (Dr.)
Dominant in deze graniet zijn de licht oranjerode kaliveldspaat-tabletten. Op het breukvlak vormen deze vaak Karlsbader tweelingen.
Lemland-graniet - Zwerfsteen van Valthe (Dr.)
Dit is tot dusver de grootste in Drenthe gevonden zwerfsteen van Lemland-graniet. Het zwerfblok ligt in de keientuin van het Hunebedcentrum in Borger (Dr.). Het is het meest voorkomende porfierische type met fraaie tot 4cm grote tabletten van kaliveldspaat.
Lemland-graniet - Zwerfsteen van Groningen
Lemland-graniet, detail van de zwerfsteen hiernaast
Lemland-graniet - Zwerfsteen van Neuenkirchen (Dld.)
Gneis-granietisch type met roodbruine plagioklaas
Lemland-graniet - Zwerfsteen van Haren (Gr.)
Kleinkorrelige variant van deze graniet.
Lemland-graniet - Zwerfsteen van Groningen
Kleinkorrelige bleekkleurige variant met hier en daar bruinrode plagioklaas.
Lemland-graniet - Zwerfsteen van Grollo (Dr.)
In dit zwerfblok is sprake van een afwisseling van pegmatietische en aplietische partijen. Deze vormen onregelmatige banden en brede strepen in het gesteente. Tussen en naast de pegmatietbanden is het gesteente ontwikkeld als een zeer fijnkorrelige apliet.
Lemland-graniet, detail van de steen hiernaast
Rechts onderaan is het pegmatietische gesteente onduidelijk schrift-granietisch ontwikkeld.
Lemland-graniet, detail van de steen links
Op de foto zijn de twee samenstellende gesteentedelen goed van elkaar te onderscheiden. Boven en onderaan pegmatiet, daartussen lichtkleurige apliet.