Aland graniet-porfier
Dit is doorgaans een opvallende rapakivi-porfier, vooral typen met grote rondachtige veldspaat-eerstelingen.
Aland graniet-porfier toont zowel in kleur als met zijn ronde, donkergrijze kwartsen en veldspaat-eerstelingen overeenkomsten met Aland kwarts-porfier. In Aland graniet-porfier is het aantal ronde kwartsen echter geringer. Ook zijn de veldspaat-eerstelingen gemiddeld groter dan in de kwarts-porfier. De vorm ervan is eivorming of meer rechthoekig. Daarnaast komen ook veel kleinere, onregelmatige, soms splintervormige kaliveldspaten voor. In enkele gevallen bezitten de veldspaat-eerstelingen een lichtkleurige rand van plagioklaas. Zowel kwartsen als veldspaat-eerstelingen zijn magmatisch gecorrodeerd.
De eerstelingen van kaliveldspaat zitten vaak vol korreltjes lichtkleurige veldspaat (plagioklaas), kwarts en donkere mineralen. In enkele gevallen is de verdeling en het aantal minerale insluitsels in de veldspaten zo groot dat sprake is van een poikilietische structuur.
De grondmassa is (soms zeer) fijnkorrelig en granietisch van samenstelling. Op het breukvlak zijn kleine en grotere aggregaten van donkere mineralen zichtbaar. Het percentage wisselt.
Aland graniet-porfier komt als zwerfsteen in een aantal afwijkende typen voor.
Aland graniet-porfier, type Hammarudda - Zwerfsteen van Mommark, Als (Dk.)
Een opvallende variëteit, oranjerood van kleur met talrijke opvallende grijze kwartsen. Op het breukvlak zijn de kwartsen donkergrijs. De grijswitte kleur is veroorzaakt door het transport van de steen in het gletsjerijs. Hierbij is het kwartsoppervlak afgeschuurd, waarbij krasjes en barstjes ontstaan zijn. Hierdoor wordt het invallende licht verstrooid, waardoor de kwartsen wit kleuren.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van Drouwen (Dr.)
Het aantal ronde kwarts-eerstelingen wisselt, maar is geringer dan in Aland kwarts-porfier. De veldspaat-eerstelingen zijn lichter getint dan de grondmassa.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van het Hoge Veld, Norg (Dr.)
In enkele gevallen zijn de donkergrijze kwartsen ruim 1cm groot, ze zijn gecorrodeerd. Ook de veldspaten zijn door magmatische oplossing aangetast.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van Borger (Dr.)
Deze drie zwerfstenen zijn oppervlakte-vondsten en zijn door verwering gebleekt.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van Borger (Dr.)
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van het Hoge Veld, Norg (Dr.)
Aland granietporfier, type Hammarudda - Zwerfsteen van Stendorf (Dld.)
Deze opvallend oranjerode porfier komt voor aan de kust bij Hammarudda, op Aland. Deze kleurvorm wordt vaak abusievelijk voor een Rödö-porfier aangezien.
Opvallend zijn de grote eersteling-kristallen van kaliveldspaat. Deze bezitten een onduidelijke, lichter gekleurde rand van plagioklaas. De veldspaten zijn poikilietisch, ze zitten vol kleine korreltjes veldspaat en kwarts. De ronde kwartsen hebben een lichte tint door beschadigingen, opgelopen tijdens het ijstransport.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van Borger (Dr.)
Op het oude, verweerde breukvlak zijn een aantal bolronde kwarts-eerstelingen te zien.
Aland granietporfier, detail van de steen hiernaast
De buitenkant van de ronde kwartsen zit vol ondiepe kuiltjes, uithollingen en smalle kanaaltjes. Kuiltjes en gangetjes zijn gevuld met roodachtige veldspaatmassa.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van Groningen
Gepolijst oppervlak. Enkele veldspaat-eerstelingen bezitten een rand van lichtkleurige plagioklaas. Daarnaast komen in het gesteente ook vrije plagioklazen voor. De kaliveldspaat-eerstelingen zijn variabel oranje gekleurd.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van het Hoge Veld, Norg (Dr.)
In het verweerde oppervlak valt het grote aantal veldspaat-eerstelingen op.
Aland graniet-porfier, detail van de steen hiernaast
Sommige veldspaten bezitten een zoom van makkelijk verwerende plagioklaas. De oplossingsranden ervan liggen rond de kaliveldspaten verdiept in het oppervlak. De kwartsen vormen donkere 'krenten' in het gesteente.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van Ellertshaar (Dr.)
Een typisch voorbeeld van Aland graniet-porfier met talrijke grote, lichter getinte eersteling-kristallen van veldspaat.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van Ellertshaar (Dr.)
In deze zwerfsteen is plagioklaas duidelijk aanwezig. Sommige kaliveldspaten zijn door dit mineraal ommanteld.
Aland graniet-porfier, detail van de steen hiernaast
Soms is sprake van ovoïden. De rondachtige vorm van de lichter getinte kaliveldspaat-eersteling is omgeven door een geelwitte zoom van plagioklaas.
Aland graniet-porfier, detail van de steen links
Het eersteling-kristal van kaliveldspaat is doorspekt met kleine kristalletjes van plagioklaas. Deze structuur noemt men poikilietisch. Verder is de eersteling omgeven door een relatief dikke mantel van plagioklaas.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van Gieten (Dr.)
Deze graniet-porfier doet porfier-aplietisch aan. De witte vlekken zijn eersteling-kristallen van plagioklaas en in enkele gevallen van kaliveldspaat. Deze laatsate zijn sterk doorgroeid door plagioklaas. Het aantal eerstelingen, zowel van kwarts als van veldspaat is relatief gering.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van Groningen
Een 'druk' type graniet-porfier met zeer talrijke grote en kleinere ronde kwartseerstelingen. Ook het aantal eersteling-kristallen van veldspaat is groot. De ongeringde kleinere individuen zijn diep oranjerood, de grotere zijn lichter getint. Sommige zijn deels omgeven door een onduidelijke zoom van plagioklaas.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van Annen (Dr.)
Aan deze zwerfsteen is goed te zien dat de grote veldspaat-eerstelingen doorspekt zijn met kleine en grotere korrels plagioklaas. In sommige gevallen overheerst de plagioklaas, waardoor deze eerstelingen wit kleuren. De grondmassa in dit type is erg fijnkorrelig.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van Kasseedorf (Dld.)
Aland graniet-porfier, detail van de steen hiernaast
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van Groningen
Deze zwerfsteen toont op het gepolijste oppervlak linksonder de geleidelijke overgang naar Aland kwarts-porfier. Dit maakt duidelijk dat dit laatste gesteente weliswaar als een vulkaniet (=uitvloeiingsgesteente) wordt beschouwd, maar waarschijnlijk een andere ontstaanswijze heeft.
Aland graniet-porfier, detail van de steen hiernaast
Of Aland kwarts-porfier een echt uitvloeiingsgesteente is, dus aan het aardoppervlak ontstaan is als gevolg van vulkanische activiteit, is nog steeds onduidelijk. Kwarts-porfieren kunnen ook ontstaan door afkoelings-effecten (chill) van het magma, waar dit in contact kwam met het koude omringende gesteente. De ignimbritoïde vormen van Aland kwarts-porfier zouden ook op deze wijze kunnen zijn ontstaan.
Aland graniet-porfier - Zwerfsteen van Haren (Gr.)
De fijnkorrelige, chocoladekleurige grondmassa en de grote rondachtige eersteling-kristallen van veldspaat maken duidelijk dat we hier met een graniet-porfier te maken hebben en niet met Aland kwarts-porfier.
Aland graniet-porfier, detail van de steen hiernaast
Uit de vorm van kwartsen en veldspaat-eerstelingen blijkt dat deze hun onregelmatige vorm te danken hebben aan magmatische corrosie.